Uzmanlar değerlendirdi: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Afrika turu
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 20-22 Şubat tarihlerinde Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC) ve Senegal’e ziyarette bulundu. Erdoğan, gerçekleştirdiği ziyaretlerde mevkidaşlarıyla bir araya geldi.
Uzmanlar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın KDC ve Senegal ziyaretlerini değerlendirdi.
“Senegal kuşkusuz Türkiye için stratejik değerde bir ülke”
İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER) Afrika Uzmanı Dr. Serhat Orakçı, Afrika kıtası ülkelerine yapılan resmi ziyaretlerle Türkiye’nin kıta ülkeleriyle ikili ilişkilerini ticaret, diplomasi, eğitim, sağlık, güvenlik gibi çeşitli alanlarda geliştirmeyi hedeflediğini söyledi.
Orakçı, yapılan ziyaretlerde imzalanan anlaşmaların, Türkiye’nin Afrika kıtasındaki görünümünü güçlendirdiğini aktardı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile KDC Devlet Başkanı Felix Tshisekedi’nin son altı ayda üç kez görüşme gerçekleştirdiğini hatırlatan Orakçı, KDC’nin 100 milyona yaklaşan nüfusu ve sahip olduğu yeraltı kaynaklarıyla, Çin ve Rusya başta olmak üzere küresel güçlerin odağında olduğuna dikkati çekti.
Ülkenin kuzey ve doğusunda yaşanan iç çatışma halinin sürmesi nedeniyle Türkiye’nin bölgedeki güvenlikle ilgili iş birliği olanağı olduğunu kaydeden Orakçı, “Ayrıca burada Türkiye’nin üstlendiği yeni bir takım altyapı projeleri bulunmakta. Bu nedenle Erdoğan’ın KDC ziyareti ikili ilişkileri bir üst seviyeye çıkartmayı hedefler görünmektedir. Türkiye’nin sağlamış olduğu 100 bin doz TURKOVAC aşısı da önemli bir jest.” dedi.
Türkiye’nin Senegal ile uzun zamandır var olan ilişkilerini derinleştirmek istediğini belirten Orakçı, yapılan ziyaretin Erdoğan’ın 5inci ziyareti olduğunun altını çizdi. “Batı Afrika’daki konumu düşünüldüğünde Senegal kuşkusuz Türkiye için stratejik değerde bir ülke” olduğunu belirten Orakçı, Türk yatırımlarının Senegal’de artırdığını vurguladı.
“Bu bölgede (Batı Afrika) son yıllarda büyük güçler dengesinde değişim olduğu düşünülürse ziyaretin zamanlaması oldukça yerinde. Fransa gibi Batılı güçlerin etki alanı zayıflarken bu boşluğu ekonomik alanda Çin askeri alanda ise Rusya doldurmaya yönelik adımlar atıyor. Bu nedenle Türkiye’nin bu güç dönüşüm döneminde sahada olması ve ilişkilerini güçlendirici adımlar atmaya çalışması yerinde bir hamle. Ayrıca geçtiğimiz günlerde Afrika Uluslar Kupası’nı kazanan Senegal’de Erdoğan’ın yapımı tamamlanan olimpik stadyumu açacak olması da önemli bir jest.”
Ziyaretin son durağı oluşturan Gine Bissau’nun da son dönemde Türkiye ile yakınlaşan ülkelerden biri olduğuna işaret eden Orakçı, “Bu ayın başında askeri darbe girişimi ile sarsılan ülkeye Türkiye’nin ilk kez resmi bir ziyaret düzenliyor olması da Türkiye’nin Batı Afrika’da daha güçlü bir şekilde varlık göstermek istediğinin önemli bir göstergesi sanırım.” ifadelerini kullandı.
“Tshisekedi’nin yeni görevinde de Türkiye ile bölgesel olarak iyi ilişkiler kuracağı muhakkak”
Anadolu Ajansı Afrika Editörlüğü Muhabiri Gökhan Kavak, gerçekleştirilen ziyaretlerin ve yapılan anlaşmaların, Türkiye’nin Afrika ülkeleriyle kurduğu ilişkilerde önemli bir aşamayı ortaya koyduğunu belirtti.
Türkiye’nin KDC ile kurulan ilişkilerde sadece söz konusu ülke ile değil Orta Afrika ülkeleriyle de ilişki kurma fırsatı elde ettiğini belirten Kavak, Senegal ile kurulan ilişkilerin de Türkiye’nin Batı Afrika’daki diğer ülkelerle kurduğu ilişkilere katkı sağlayacağının altını çizdi.
“Cumhurbaşkanı Erdoğan, Senegal ziyareti kapsamında Türk şirketi tarafından inşa edilen 50 bin kişilik Dakar Olimpik Stadyumunun açılışını yaptı. Hiç kuşkusuz sadece stadyum değil Senegal’de Türk firmaları tarafından inşa edilen birçok yapı, yol çalışmaları ya da yatırımlar diğer Afrikalı liderler için örnek teşkil ediyor. Bu anlamda Türkiye, imza attığı Dakar Olimpik Stadyumu, Dakar Havalimanı, Dakar Spor Kompleksi, Dakar Expo Merkezi ve uluslararası hal ve tır parkı ile “Yükselen Senegal Planı”nda aktif rol oynuyor.”
Senegal’in Batı Afrika ülkelerine açılan bir ihracat kapısı olduğunu hatırlatan Kavak, Senegal’de atılan bir adımın yansımasının diğer bölge ülkelerinde de görüldüğünün altını çizdi.
Türkiye ile Senegal arasında 5 anlaşma imzalandı
Kavak, Senegal ziyareti kapsamında imzalanan “Protokol Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Muhtırası”, “Medya ve İletişim Alanlarında İş birliği Protokolü”, “Güvenlik Alanında İş birliği Anlaşması”, “Denizcilik İş birliği Anlaşması” ve Gençlik ve Spor Bakanlığı ile “İş birliği Mutabakat Zaptı”nın önemli adımlar olarak kayıtlara geçtiğine dikkat çekti. Bunlardan özellikle medya ve iletişim, güvenlik ve denizcilik alanındaki iş birliklerinin, Batı Afrika’da farklı alanlarda kurulan temasların önemli yansımaları olduğunu vurguladı.
“KDC Başkanı ile Erdoğan son 6 ayda üçüncü kez bir araya geldi”
Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin Orta Afrika’daki önemine dikkat çeken Kavak, zengin nehir kaynaklarına ve geniş ormanlık alana sahip ülkenin, “Afrika’nın akciğeri” olarak da tanımlandığını ifade etti.
“Yerüstü kaynaklarının yanında petrol, bakır, altın, elmas ve kobalt gibi madenleri ve tarıma elverişli geniş toprakları bulunuyor. Kobalt madeninin otomobil, cep telefonu ve bilgisayar gibi elektronik aletlerde kullanıldığını düşündüğümüzde bu madenin yüzde 60’ına sahip KDC’nin önemi bir daha öne çıkıyor. Ancak KDC’nin doğusunda güvenlik sorunları yıllardır devam ediyor. Bölge altın ve kobalt gibi madenlerin kontrolünü sağlamaya çalışan silahlı grupların saldırıları ve çatışmalarına sahne oluyor.”
Son ziyarette yeni anlaşmaların imzalandığına dikkati çeken Kavak, bunlardan en önemlileri arasında “Askeri Çerçeve Anlaşması”, Savunma Sanayi İş birliği Anlaşması”, “Kongo Nehri ile Kolları Üzerinde Nehir Ulaşımı Zaptı”, “Otoyol İnşaatı Mutabakat Zaptı”, “Demiryolu Hattı İnşaatına İlişkin Mutabakat Zapt” bulunduğunu belirtti.
Askeri anlaşmalar ile ülkenin kuzeyindeki silahlı gruplarla mücadelede KDC’ye destek verilmesinin hedeflendiği bilgisini veren Kavak, nehir, demir ve kara taşımacılığının gelişmesine yönelik adımların da atıldığının altını çizdi. Kavak, sözlerine şu ifadelerle devam etti:
“KDC ile ticaret hacmimiz 2020’de 165 milyon doları aşmışsa da bu rakam doğal olarak yeterli görülmüyor ve artması için yeni adımlar atıldı ve anlaşmalar imzalandı. Büyükelçiliğimizin 2011 yılında açıldığı, THY’nin her gün sefer düzenlediği KDC Başkanı ile Erdoğan son 6 ayda üçüncü kez bir araya geldi.
Daha önce Afrika Birliği Dönem Başkanlığını yürüten KDC Cumhurbaşkanı Félix Tshisekedi, şimdi de Orta Afrika Ekonomik Topluluğu Dönem Başkanlığı görevini aldı. Bu noktada geçen sene aralık ayındaki Afrika Zirvesine katılan ve Türkiye’nin iyi niyetini gören Tshisekedi’nin yeni görevinde de Türkiye ile bölgesel olarak iyi ilişkiler kuracağı muhakkak.
Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi’nde kabul ettiğimiz bildiri, eylem planı ve ortak uygulama raporu ile 2022-2026 döneminde Afrika ile ilişkilerimiz bakımından bir yol haritası belirledik. Afrika ülkeleri ile ilişkilerimizi bu çerçevede samimiyet, kardeşlik ve dayanışma temelinde geliştirmeye devam edeceğiz. Bugün yaptığımız görüşmelerde ülkelerimiz arasındaki ilişkileri ve iş birliği imkanlarını ayrıntılı şekilde gözden geçirdik. İkili iş birliğimizi geliştirme yönündeki irademizi karşılıklı olarak bir kez daha teyit ettik.
Bu ziyaretlerde ev sahibi Afrikalı liderlerin açıklamaları da önemli bir detay olarak karşımızda duruyor. Bunlara baktığımızda Senegal Devlet Başkanı Macky Sall, Türkiye ile kurulan ilişkilerin mükemmel düzeydeki seyrinden memnuniyet duyduklarını dile getirirken Kongo Demokratik Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Félix Tshisekedi ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyaretinin, ülkesinin geleceği için muazzam bir anlam taşıdığını ve tarihi bir gün olduğunu dile getirdi. Bu samimiyet ve iyi niyet Türkiye için çok önemli, atılan adımlar ve söylemlerle bunları korumak da aynı derecede önem taşıyor.”
“Kıta ile ilişkilerin öne çıkan yeni boyutları ekonomi ve güvenlik olacaktır”
İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Murat Yiğit, geçtiğimiz aralık ayında gerçekleşen 3. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin, Afrika ülkeleriyle ilişkilerini ve iş birliğini geliştirmek konusundaki niyetini bir kez daha vurguladığını belirtti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, istikrarlı bir biçimde gerçekleştirdiği Afrika seferlerine 2022 yılında da devam edeceğini Kongo-Senegal seyahatleriyle göstermiş olduğu söyleyen Yiğit, her ne kadar Rusya-Ukrayna Krizi ve yapılacak NATO toplantısı sebebiyle Gine Bissau ziyaretini iptal etmek zorunda kalsa da Erdoğan’ın Kongo ve Senegal’de verimli görüşmeleri olduğunu kaydetti.
Türkiye-Afrika Zirvesi’nde ortaya konan iradenin, ikili müzakerelerle ve anlaşma sağlanan projelerle somutlaştığını söyleyen Yiğit, “Zirvedeki yenilik, ticarî ve askeri alanlarda iş birliğinin ivme kazanmasına yönelik karşılıklı arzunun açığa çıkmasıydı. Dolayısıyla kıta ile ilişkilerin öne çıkan yeni boyutları ekonomi ve güvenlik olacaktır.” ifadelerini kullandı. Yiğit, Erdoğan’ın Kongo ve Senegal ziyaretlerinin bu kanaati doğruladığına işaret etti.
“Kongo Demokratik Cumhuriyeti ile yapılan müzakereler sonucunda, Askeri ve Savunma Sanayi İş birliği Antlaşması imzalandı. Kongo’nun başkenti Kinşasa’da projelendirilen finans merkezi inşaatının, birer demiryolu ve otoyol inşaatının, çeşitli altyapı projelerinin Türk şirketleri tarafından yapılması kararlaştırıldı. Senegal’de ise medya-iletişim, güvenlik ve denizcilik alanlarında anlaşmalar yapıldı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Senegalli meslektaşı ile “Askeri Çerçeve Antlaşması” imzaladı. Bu ziyaretler, ekonomik ve askeri kazanımların yanı sıra başka boyutlarıyla da öne çıktı. Yapımı Türk şirketi SUMMA tarafından gerçekleştirilen Büyük Senegal Stadyumu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılımıyla açıldı. Görkemli açılış, dünyanın pek çok ülkesinde takip edildi. Senegal Futbol Milli Takımı’nın, Afrika Kupası’ndaki son şampiyon olduğu düşünülürse, bu açılış merasiminin Türkiye’nin Afrika kıtasındaki imajı ve tanıtımına katkısının oldukça büyük olduğu kolayca anlaşılacaktır.”
