Somali’deki uluslararası yatırımlar ve Türkiye

Somali’nin uluslararası yatırımlara en fazla açık olan alanları nelerdir?

Somali, kuraklık ve iç savaş sebebiyle son 25-30 senede çok fazla değişiklik yaşayan bir ülke. Şu anda devletin önceliği yatırım çünkü yatırımların sürdürülebilir olacağına inanıyoruz. Somali’ye çok fazla insani yardım yapılıyor ama bu yardımlar kalkınma için yeterli değil. İnsani yardımların ağrı kesici görevi olsa da Somali’nin önceliği yatırımdır.

Öncelik verdiğimiz 3 alan var. İlk alan tarım ve hayvancılık, çünkü ülke ekonomisinin temel kaynağı bunlar. Somali devleti olarak tarım ve hayvancılığa yatırımı teşvik ediyoruz. İklim değişikliği ve kuraklık tüm Afrika’yı ve Somali’yi etkilediğinden dolayı eski yöntemler sürdürülemiyor ve bu sebeple yeni yöntemler bulmaya çalışıyoruz. 

İkinci alan enerji. Somali halkının %36’sının elektriğe ulaşımı var, bu sayı kırsal bölgelerde %11’e düşüyor. Elektrik, ekonomi ve kalkınma için oldukça önemli fakat oldukça pahalı olması nedeniyle iş imkanları kısıtlı. Somali, Afrika’nın en uzun sahiline sahip ülkesi, hem Hint Okyanusu hem de Kızıldeniz’e kıyısı var. Somali balık ihracatı yaptığı için bununla ilgili bir fabrika kurduğumuzda, soğutma sistemi gibi lojistik araçlar elektrikle çalışıyor. Elektrik pahalı olunca kimse geniş kapsamlı işlere giremiyor. Bu sebeple enerji yatırımları oldukça önemli.

Üçüncü yatırım alanı mavi ekonomi. Bu, denize yatırım anlamına geliyor. Somali’de kuraklık var ve su sistemi yeterli değil. Denizde ne varsa bunu kullanabilmeyi öğretmeliyiz. Uzun bir sahilimiz var, balık fazla, doğalgaz var, bunlara yatırım yapmaya çalışıyoruz. Doğalgaz da enerji yatırımlarının önemli bir parçası. Mesela bu kapsamda Türkiye’ye Somali kıyılarındaki doğalgazı çıkarma izni verildi. Madencilik, eğitim, sağlık, teknoloji, ekonomi alanlarına da yatırımı destekliyoruz. İç savaşın azalmasıyla birlikte, devletin kendini yeniden kurma sürecine yardımcı olan her alana yatırımı destekliyoruz.

Enerji alanında uluslararası firmalar ve Dünya Bankası gibi yatırım yapmak isteyen kurumlar olduğunu söyleyebilirim.

Hayvancılık ve tarım Somali’de başlıca ekonomik sektörler olmakla birlikte kuraklıktan en fazla etkilenen alanlar. Somali’deki kuraklığa çözüm üretecek yatırımlar nelerdir? Su yönetimi sorunu yatırımlar sayesinde aşılabilir mi?

Somali’de su problemi var, ama iklim değişikliği gibi bizim kontrolümüz dışında doğal etkenler mevcut. Su, yağmur ve nehir ile geliyor. Somali’ye gelen başlıca iki nehir var ve bu nehirlerin suyu bazen azalıyor veya uzun bir süre yağmurun yağmadığı dönemler oluyor. Bu durumlardan tarım ve hayvancılık zarar görüyor. Bazen de yağmur fazla yağıyor ya da nehrin suyu fazla geliyor ve sellere sebep oluyor. Somali devleti olarak bu durumlar için yatırım yapmayı planlıyoruz. Su rezervleri ve barajları kurmayı düşünüyoruz (Şu anda TİKA Somali’de böyle bir çalışma yürütüyor). Ama bu çabalar yeterli olmadığı için alternatif bir yöntem olarak deniz suyu kullanmayı planlıyoruz. Deniz suyunun arıtılarak tarım faaliyetlerinin kullanımına sunmayı düşünüyoruz. Somali’nin enerji potansiyeli çok yüksek, yılın 250 günü güneşli geçiyor, rüzgarımız var. Biz denizden elde edeceğimiz enerjinin yanında rüzgar ve güneşi de enerji kaynağı olarak kullanabiliriz.  

Somali’de meclis ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sorunsuz şekilde tamamlanmasının potansiyel yatırımlara etkisini değerlendirir misiniz? Bu kapsamda önümüzdeki dönemde hangi ülkelerin Somali’ye yatırım yapmasını bekliyorsunuz?

Uluslararası yatırımcılar bir ülkeye yatırım yapmadan önce güvenliğe, siyasi istikrara, kurumlara ve rekabet ortamına bakar. Demokratik seçimlerin yapılması, ülkenin potansiyelini gösterdiği için yatırımcılar için oldukça önemli. Seçimlere ne olursa olsun devam etmek bizim kültürümüzde var. Yatırımcılar buna elbette dikkat ediyor ve Somali’deki seçimlerin devamlılığı yatırımlara da etki ediyor. Örneğin Somali’de demokratik ortamın sağlanması Avrupalı şirketlerin yatırımına olumlu katkı sağladı.

Türkiye devleti Somali’de son 10 senede birçok yatırım yaptı. Şimdi özel sektörün de yatırım için gelmesini istiyoruz. Cumhurbaşkanımızın ilk döneminde iki ülke ilişkileri çok iyi bir seviyeye ulaştı. Bu dönemde de aynı şekilde devam edeceğine inanıyoruz. Bu sebeple de Türkiye’ye her zaman öncelik veriyoruz.

Somali’deki Türk yatırımlarından ve mevcut projelerden bahseder misiniz? Türkiye ile Somali arasındaki yatırımların karşılıklı teşviki için ne tür çalışmalarınız var?

Eğitim, altyapı, sağlık alanında Türkiye’nin Somali’ye çok önemli yatırımları oldu. Fakat bunlar devlet tarafından yapıldı. Özel sektör yatırımları ise geride kaldı. Çünkü çoğu Türk şirket Afrika’yı ve Somali’yi tanımıyor. Bizim önceliğimiz özel sektörün Somali’ye yatırım yapmasını teşvik etmek. Somali’deki en büyük limanı ve havaalanını işleten Albayrak Grubu gibi birkaç şirket var. 

İlk olarak Türkiye’deki iş insanları ve sendikalarla görüşüyoruz. Somali’de yatırıma açık alanlar konusunda bilgilendirme yapıyoruz. Somali’deki yatırım potansiyeli yüksek olan bölge ve alanlar hakkında devletimizin yaptığı araştırmalarımızın sonuçlarını sunuyoruz. İkinci olarak, bazı etkinlikler düzenliyoruz. Bu sene ekim ayında Somali’nin ilk uluslararası yatırım konferansını İstanbul’da düzenleyeceğiz. Cumhurbaşkanlarımız de bu etkinliğe katılacak. Biz bu etkinliği özellikle Türkiye’de yapmak istedik çünkü Türkiye her zaman önceliğimiz. Somali’de Türkiye’ye çok önem veriliyor ve ortak çok noktamız var. Türkiye’yi dost ve ortak olarak görüyoruz. 

SOMINVEST olarak, bir yatırımcı Somali’de yatırım yapmak istediğinde veya yaptığında karşılaşacağı her problemde yardımcı oluyoruz. Somali federal bir yapıya sahip ve her eyaletin farklı bir sistemi ve kuralları var. Biz bu kapsamda her açıdan destek sağlıyoruz. Ofis olarak yatırım öncesi teşvik ve yatırım sonrası destek için çalışıyoruz. 

Öncelikle yatırımcıya alanlar ve bölgeler hakkında resmi ve detaylı bilgi veriyoruz. Örneğin bir yatırımcı Jowhar şehrinde enerji yatırımı yapmak istiyor. Bölgenin nüfus, alım gücü ve mevcut kaynakları hakkında bilgi veriyor, yatırımın getirileri üzerine yatırımcıyı aydınlatıyoruz. Devlet, güvenlik sorunları ve kabile kaynaklı bir problemle karşı karşıya kalması halinde yatırımcılara sigorta veriyor. 

Somali diasporasının Somali’ye yapılan yatırımlardaki katkısını açıklar mısınız?

Somali’nin 5 milyon nüfuslu güçlü bir diasporası var. İç istikrarsızlık sebebiyle dünyanın her yerinde diasporamız var ve bu durum yatırımlar açısından da oldukça büyük öneme sahip. Türkiye’de de iş adamları ve öğrencilerden oluşan bir diaspora var. Somali’ye gittiğinizde her kurumda Türkçe bilen birilerini görebilirsiniz, bu da yatırımları teşvik ediyor çünkü yatırımcılar biliyor ki birlikte çalışabileceği kişiler var. Fakat Türkiye’deki diaspora çok yeni. Körfez, Amerika ve Avrupa’daki diaspora ise daha eski, daha güçlü ve devlet kurumlarında çalışıyorlar. Türkiye’deki diasporanın ise özel ve kamudaki katkılarını ilerleyen senelerde daha net görebiliriz.