Somali, 8 Şubat tarihinde Türkiye ile imzaladığı “Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması” ile konuşulmaya devam ediyor

Ocak 2024 tarihinde Etiyopya ile Somaliland arasında imzalanan mutabakat zaptı sonrası Etiyopya tarafından yapılan açıklama, Somali hükümetinin yanı sıra Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği gibi uluslararası örgütler; Amerika, İngiltere ve Türkiye gibi büyük ülkelerin eleştirilerine de neden oldu. Somaliland ile imzaladığı mutabakat zaptı içeriği gereğince denize erişim hakkı bulunduğunu iddia eden Etiyopya, Somali’nin karasularını ihlal etmesi dışından Mısır ile yaşadığı “Rönesans Barajı” sorununu ve Afrika Boynuzu’nda yaşanan deniz güvenliği konusunu yeniden gündeme getirdi. Bölgedeki huzurun zedelendiği bu atmosferde Türkiye ve Somali arasında imzalanan Savunma ve Ekonomik İş birliği Çerçeve Anlaşması istikrar ve barışı korumaya yönelik bir yaklaşımla da belirginleşti.  

Somali-Türkiye ilişkileri 

1991 yılı Somali iç savaşı  ve 11 Eylül 2001 krizi, bölgede barış ve istikrarın sağlanamamasına neden olmuştur. Somali gibi müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu ülkelerin diplomatik ilişkiler nezdindeki girişimleri, barışın ve istikrarın sağlanması adına, önemli adımlardır. 2011 yılında, el Kaide uzantılı,  Eş-Şebab başta olmak üzere DEAŞ’ın Doğu Afrika ülkelerine yönelik başta güvenlik ve barışın temin edilememesinin asıl nedeni olması; ülke yöneticilerinin diplomasi sahasına başvurarak izlenilmesi gereken en rasyonel ve reel yolu beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda Somali’nin Türkiye, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere ve ABD ile kurduğu diplomatik bağlar önemli adımlardan biri olmuştur. 

Somali’nin diplomasi sahasından öteye giden ve  karşılıklı olarak adım adım dostluk bağlarını kuvvetlendirdiği Türkiye ilişkileri ise  yalnızca yukarıda belirtilen sonuçlarla kalmamıştır. 8 Şubat tarihinde Milli Savunma  Bakanı Yaşar Güler’in  Somali Savunma Bakanı Muhammed Nur ile bir araya gelmesinin ardından, iki ülke arasında Savunma ve Ekonomik İş birliği Çerçeve Anlaşması’nın duyurulması, Türkiye Somali ilişkilerini yeniden gündeme getirdi. 

1916 yılından Osmanlı Devleti’nden ayrılmış olsada beş yüz yıllık tarihi birliktelik ile günümüze kadar ulaşan Türk-Somali bağları,  2011 yılında dostluk adımlarıyla pekiştirildi. 19 Ağustos 2011 yılından Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Somali ziyareti sonrası gerek Türkiye’nin bölgedeki gücünü yeniden güçlendirmiş gerekse Somali’nin  yalnızlığına çare olması Türkiye’nin Afrika ve Somali’ye attığı büyük adımlardandır. Türkiye’nin Somali için uyguladığı yumuşak güç politikası,  kamu diplomasisi ile birleşerek yapısal reformlara olanak sağlamıştır. Ve yapılan çerçeve antlaşmasıyla ikinci bir yenisi görülürken Somali ve Etiyopya arasında yaşanan karasuları güvenliği gerginliğinin de önüne geçmiştir.

Somali için Türkiye’nin önemi 

• Türkiye’nin Afrika’da  insani kriz noktasında en çok nakdi yardım yaptığı ülke olan Somali, aynı zamanda Türkiye’nin de askeri sahadaki  bilgi ve tecrübesinden  istifade etmeye devam ediyor. Türkiye’nin, Körfez’de (2016) askeri eğitim üssü açmadaki tecrübesinin ardından askeri alanda yeni kazanım sahaları oluşturdu. 2017 yılında ise Bakanlar Kurulu kararının ardından Somali Türk Görev Kuvveti açıldı. STGK’nin varlığı Somali’de kara güvenliğini korumaya yönelik önemli adımlar attırmıştır. 2022 yılında ikinci kez cumhurbaşkanı seçilen Hasan Şeyh Mahmud’un, Türkiye’nin askeri desteği sonucu kurulan Gorgor Tugayları’nın varlığı,  Eş-Şebab terör örgütüne karşı verdiği mücadele de önemli başarılara imza atmıştır.

• Somali’nin sınır içi bölünmüşlüklerine yönelik Türkiye’nin bütüncül bir çerçeve ile yaklaşması Somalili halkın Türkiye’ye olan güvenini arttırarak devlet geleneğini ve birlik olma bilinci edinmelerine vesile olmuştur. Özellikle ayrılıkçı bölge olan Somaliland’ın Etiyopya ile yapmış olduğu mutabakat zaptı sonucunda yaşanan gerginlik ülke genelinde Eş-Şebab liderlerinin dahi dikkatini çekerek yapılan mutabakat zaptının geçersiz olduğunu vurgulamalarına yol açmıştır. 

• Türkiye’nin çift taraflı kazan-kazan politikası ve uluslararası hukuk alanında verdiği güven, bölgedeki diğer aktörlerin de sakinleşmesine olanak sağlamaktadır. Diğer taraftan çerçeve anlaşması sonrasında Türkiye’nin üçlü güvenlik alanını  hava, kara ve deniz sahalarında oluşturuyor olması Çin gibi bölgedeki ticaret hacmi büyük ülkelerin de ticatlerini olumsuz etkileme olasılığını beraberinde getiriyor. 

• Diğer bir taraftan son zamanlarda Doğu Afrika’da ticari kapasitesini artırmaya çalışan bir diğer güç ise Birleşik Arap Emirlikleri. Kızıldeniz’de ticari hakimiyeti bulunan BAE, iki önemli Somali limanını yönetiyor: Berbera ve Bosaso.Türkiye’nin de Kızıldeniz’e karşı hakim olma mücadelesini göz önünde  bulundurması gereken Somali Cumhurbaşkanı Hasan Seyh Mahmud’un ilerleyen dönemlerde Abu Dabi ile bağlarını zedeleyen bir durumun içerisine girebileceği  öngörülüyor.

• 1-3 Mart 2024 tarihlerinden Antalya’da düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu’nda başta Hasan Şeyh Mahmud ve Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere,  Somali ve Türk yetkililerin görüşmeleri karşılık dostluk ilişkilerinin daha da gelişeceğini gözler önüne seriyor.