Etiyopyalı Ortodoksların Noeli: Genna

Etiyopya Noel’i miladi takvime göre 7 Ocak’ta, Etiyopya takvimine göre Tahsa’nın 29’unda kutlanır.

Etiyopya Ortodoks Kilisesi’ndeki Noel kutlaması ”Ganna” veya ”Genna” olarak adlandırılır.

Birinci yüzyılda Hristiyanlıkla tanışan Etiyopya’da nüfusun yarısından fazlasını Hristiyanlar oluşturuyor. Ülkedeki Hristiyanların çoğu, 1959 yılında Mısır Kıpti Kilisesi’nden ayrılarak bağımsızlığına kavuşan Etiyopya Ortodoks Tevhidi Kilisesi’ne bağlı.

Etiyopyalı Hristiyanlar kendilerine has birçok ibadet ve ritüeli yaşatmaya devam ediyor.

Genna kutlamaları

Genna için insanlar ”netela” adı verilen geleneksel pamuklu beyaz giysi giyiyor.

Birçok Etiyopyalı Noel’den önce 25 Kasım’da başlayan, Tsome Nebiyat veya ‘‘Peygamberlerin Orucu” olarak adlandırılan 43 günlük oruç tutuyor. Bu süre zarfında tek öğün tüketilirken hayvansal gıda ve alkol kullanılmıyor.

Etiyopya’da ”gahad” olarak bilinen Noel arifesinde (6 Ocak) Ortodoks Hristiyanlar kilisedeki kutlamalara katılır. Kilise törenleri akşam 6 civarında başlar ve Noel gününün erken saatlerine kadar devam eder.  Kutlamaların merkezinde ilahi ve şarkı söylemek yer alır. Genna’da hediyeleşme adeti bulunmaz.

Genna zamanında erkekler, Yágenna Chewata ya da ganna olarak da adlandırılan ve hokeye benzeyen bir oyun oynarlar. Yágenna Chewata eğri bir sopa ve yuvarlak bir tahta topla oynanır. Etiyopya efsanesine göre, çobanlar İsa’nın doğum haberini duyunca çok sevinmiş bu oyunu oynamaya başlamışlar.

Geleneksel Noel yemeği, ekşi mayalı gözleme benzeri bir ekmek olan “injera” ve geniş, su geçirmez bir sepet içinde servis edilen baharatlı bir tavuk yahnisi olan “doro wat”tır.

Genna’dan on iki gün sonra, 19 Ocak’ta Etiyopyalılar üç günlük vaftiz bayramı olan Timkat kutlamalarına başlar.

Kutlamaların merkezi Lalibela

Etiyopya’da en ünlü Noel kutlamaları Lalibela şehrinde gerçekleşir. Etiyopya Ortodoks Kilisesi’nin yazıtlarına göre Lalibela, kayaya oyulmuş 11 kilisesi ile Kudüs’ten sonra Hıristiyanlığın ikinci kutsal şehri olarak kabul ediliyor.

Etiyopya Kralı Gebre Meskel Lalibela’nın Kudüs’e giden yolların güvenli olmadığı gerekçesiyle ikinci bir Kudüs’ü burada inşa ettirmesiyle, bölge “Etiyopya’nın Kudüs’ü” olarak adlandırılıyor.

Lalibela, 1978 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Bilim, Eğitim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO) Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor.