2022 Pritzker Mimarlık Ödülü’nün sahibi Afrikalı mimar Diébédo Francis Kéré oldu

Mimarlığın en yüksek onur ödülü olan Pritzker Mimarlık Ödülü, Francis Kéré olarak bilinen, Burkina Faso doğumlu mimar, eğitimci, sosyal aktivist Diébédo Francis Kéré oldu.

Kéré, memleketi Burkina Faso’da kaliteli eğitim mimarisi inşası için savunuculuk yapmaya başladığı yolculuğun ardından 2005 yılında Almanya’da Kéré Architecture’ı kurdu. Çocukken uygun sınıflardan ve öğrenme koşullarından yoksun olan Kéré’nin ilk çalışmaları, toplumun karşılaştığı sorunlara somut çözümler getirmeyi amaçladı. Ayrıca 1979 yılından itibaren her sene Hyatt Vakfı tarafından verilen, yeteneği, önsezileri ve sorumluluk bilinciyle, topluma ve mimarlığa anlamlı katkılar sağlayan mimarları onurlandırma amacı taşıyan Pritzker Mimarlık Ödülü’nün de sahibi oldu.

Kéré, 2004 Ağa Han Mimarlık Ödülü’nün sahibi ve 2017 Serpentine Pavilion’un tasarımcısıdır.

“Mimarlık süresince toplulukları güçlendirme ve dönüştürme” ile tanınan, Pritzker Mimarlık Ödülü’nü alan ilk Afrikalı mimar olan Kéré, çoğunlukla kısıtlamalar ve zorluklarla dolu alanlarda, yerel malzemeler kullanarak ve tüm toplulukların geleceğine hizmet etmek ve istikrarı sağlamak için çağdaş tesisler inşa etmeye çalışıyor.

Pritzker Mimarlık Ödülü’nün resmi açıklamasında, “Güzellik, alçakgönüllülük, cesaret ve buluş sergileyen binalar ve mimarisinin ve jestlerinin bütünlüğü ile Kéré, bu Ödülün misyonunu zarif bir şekilde sürdürüyor” diye açıklıyor.

Hyatt Vakfı Başkanı Tom Pritzker tarafından bugün açıklanan Pritzker Mimarlık Ödülü’nün sahibi Francis Kéré, Anne Lacaton ve Jean-Philippe Vassal’ın ardından 51. kazananı oldu.

Thomas Pritzker, Pritzker Mimarlık Ödülü’nün sahibi Kéré için şu ifadeleri kullandı:

“Francis Kéré, aşırı kıtlık olan ülkelerde, dünya ve sakinleri için sürdürülebilir mimariye öncülük ediyor. Aynı derecede mimar, dünyanın zaman zaman unutulan bir bölgesindeki sayısız vatandaşın yaşamlarını ve deneyimlerini geliştiriyor. Güzelliği, alçakgönüllülüğü, cesareti ve buluşu sergileyen binalar; mimarisinin ve jestlerinin bütünlüğü ile Kéré, bu Ödül’ün misyonunu zarif bir şekilde destekliyor.”

Diébédo Francis Kéré

Kéré, 1965 yılında mimari bir yana, temiz içme suyu, elektrik ve altyapıdan yoksun bir toprak olan dünyanın en az eğitimli ve en yoksul uluslarından biri olan Burkina Faso’da doğdu.

Gando köyünde yaşayan ve köy şefinin en büyük oğlu olan Kéré, topluluğunda okula giden ilk kişiydi. Sadece Gando’da bir okulun olmaması nedeniyle ailesini yedi yaşında terk ederek Tenkodogo’ya gitti. Tenkodogo’daki küçük sınıfı beton bloklardan inşa edilmiş, havalandırma ve ışıktan yoksundu. Yüzü aşkın sınıf arkadaşıyla aynı anda saatlerce eğitim alan Kéré, bir gün okulları daha iyi hale getireceğine söz verdi.

1985’te bu sefer evden çok daha uzakta, marangozluk bursuyla Berlin’e gitti. Gündüz çatı ve mobilya yapmayı öğrenirken geceleri ortaokula gitti. 1995 yılında Berlin Teknik Üniversitesinde burs kazandı ve 2004 yılında mimarlık alanında yüksek derece ile mezun oldu.

Burkina Faso’dan uzak olmasına rağmen, Kéré’nin aklı asla anavatanından ayrılmadı. Ayrıcalığının sorumluluğunu kabul etti, “Gando için okul yapı taşları” olarak tercüme edilen ve daha sonra 1998’de bağış toplamak ve bir çocuğun rahat bir sınıfa sahip olma hakkını savunmak için Kéré Foundation Vakfını kurdu.

İlk binası, Gando İlkokulu (2001, Gando, Burkina Faso), Gando halkı tarafından ve onlar için inşa edildi. Yerliler, mimarın özgün malzemeler ve modern mühendisliğin yaratıcı biçimlerinin rehberliğinde, okulun neredeyse her bölümünü elle işleyerek, fikir aşamasından tamamlamaya kadar girdilerini, emeklerini ve kaynaklarını sundu.

Gando İlkokulu’nun başarısı ona 2004 yılında Aga Khan Mimarlık Ödülü’nü kazandırdı ve 2005 yılında Almanya, Berlin’de Kéré Mimarlık’ı kurmasının katalizörü oldu. Gando ilkokulun ardından kısa süre sonra Burkina Faso, Kenya, Mozambik ve Uganda’da ilk, orta, lise ve tıbbi tesis çalışmaları izledi.

Kéré’nin Afrika’daki inşa çalışmaları, yalnızca çocuklara akademik eğitim ve hasta olanlar için tıbbi tedavi sağlayarak değil, aynı zamanda mesleki fırsatlar aşılayarak ve yetişkinlere mesleki beceriler kazandırarak, böylece tüm toplulukların geleceğine hizmet ederek ve istikrarı sağlayarak katlanarak sonuçlar vermiştir.

Kéré, Gando’ya her dönüşünde amaçlı fikirler, teknik bilgi, çevresel anlayış ve estetik çözümler sunar. Bu yaklaşımı ile kültürel duyarlılık, katılım süreci ve özveri yoluyla insanlığa verdiği hizmet, dünyaya karşı sürekli bir cömertlik örneği olarak kanıtlamaktadır.

Çalışmaları, Afrika ülkelerindeki okul binalarının ötesine geçerek Danimarka, Almanya, İtalya, İsviçre, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki geçici ve kalıcı yapıları içerecek şekilde genişledi. Burkina Faso Ulusal Meclisi ve Benin Ulusal Meclisi olmak üzere iki tarihi parlamento binası hizmete girmiş olup, bina şu anda yapım aşamasındadır.

Ödülleri arasında; Cité de l’Architecture et du Patrimoine’nin Küresel Sürdürülebilir Mimarlık Ödülü (2009), BSI İsviçre Mimari Ödülü (2010), Global Holcim Awards Gold (2012, Zürih, İsviçre), Schelling Mimarlık Ödülü (2014), Amerikan Sanat ve Edebiyat Akademisi’nden Arnold W. Brunner Anma Ödülü (2017), ve Thomas Jefferson Vakfı Mimarlık Madalyası (2021) yer almaktadır.

Mimar Harvard Üniversitesi Tasarım Yüksek Okulu’nda (Massachusetts, Amerika Birleşik Devletleri), Yale Mimarlık Okulu’nda (Connecticut, Amerika Birleşik Devletleri) ve 2017’den beri Münih Teknik Üniversitesinde ( Münih, Almanya) misafir profesör olarak bulunmaktadır. Kanada Kraliyet Mimarlık Enstitüsü (2018) ve Amerikan Mimarlar Enstitüsü (2012) Onursal Üyesi ve Kraliyet İngiliz Mimarlar Enstitüsü’nün (2009) yetkili üyesidir.